فرهنگ عاشورا، آسیب‏ها و تحریف‏ها

على آقاجانى قناد،هفته‏نامه پگاه، ش 155و157، اسفند 83 و فروردین 84 نویسنده محترم در این مقاله ابتدا به طرح و بررسى ریشه‏ها و عوامل ایجاد و گسترش تحریف و آسیب‏هاى مسئله قیام حسینى و عزادارى پرداخته است از جمله:

1. دگرگونى فضاى اجتماعى و تغییر در گفتمان عاشورا: از باب نمونه، از اواخر جنگ به این سو، به تدریج با فروکش کردن تکاپوى انقلابى، گفتمان عاشورا به تدریج و در مراتبى، غیرحماسى و غیرسیاسى شد. به هر روى در هر دورانى به تبع جامعه، فرهنگ عاشورا سیاسى و غیرسیاسى مى‏شود و ابعاد دیگر آن مورد غفلت قرار مى‏گیرد و نیز تحریف‏هاى لفظى و معنوى بر اساس گفتمان رایج زمان در آن صورت مى‏گیرد.

2. تبیین نشدن فلسفه صحیح قیام: این موضوع که خود یک تحریف معنوى عمده است، زمینه‏ساز بسیارى از تحریف‏هاى لفظى نیز قرار مى‏گیرد. شهید مطهرى از دو فلسفه‏تراشى انحرافى براى قیام اباعبداللّه‏ علیه‏السلام نام مى‏برد: یکى اینکه شهادت امام حسین علیه‏السلام را کفاره گناهان امت و دوست‏داران عترت و هدف از قیام را، تنها آمرزش و شفاعت گناه‏کاران که ولایت و محبت آن حضرت را دارند دانسته‏اند. دوم، برخى‏ها شکلى الاهى و قدسى و آسمانى بدان بخشیدند و آن را در حد یک دستور خصوصى فروکاستند.

3. تمایل به اسطوره‏سازى و افسانه‏پردازى: شهید مطهرى اولین کسى است که این عامل را به عنوان عوامل تحریف یاد مى‏کند و نمونه‏هایى را برمى‏شمارد مانند کشته شدن سیصدهزار نفر از دشمنان توسط امام حسین علیه‏السلام و یا تعداد 25 هزار نفر به دست ابوالفضل العباس و... .

4. برخورد عاطفى صِرف با مقوله عزادارى: عاشورا علاوه بر داشتن بُعد عاطفى قوى، یک صحنه دیگرى نیز دارد که سرشار از حماسه و زیبایى است و حسین علیه‏السلام و یارانش قهرمان آن‏اند. افراطِ در بُعد عاطفى، تحریف‏هاى لفظى و معنوى عاشورا را بیشتر مى‏کند، مانند عروسى حضرت قاسم در کربلا و... .

5. جبر انگارى: ابن زیاد خطاب به حضرت زینب مى‏گوید: خدا را شکر که او شما را رسوا کرد. خدا را شکر که شما را کشت و خدا را شکر که ادعاهایتان را باطل ساخت. نمونه این جبرگرایى را نسبت به حادثه عاشورا و منتسب نمودن آن به چرخ، فلک، روزگار، سرنوشت، تقدیر و مانند اینها در اشعار شاعرانى چون محتشم کاشانى و وصال شیرازى و... مى‏توان دید.

6. نقش حکومت‏ها و تاریخ‏نگاران دربارى: از باب نمونه مى‏توان به این تحریفات امویان اشاره کرد: شهادت امام حسین به قضاى الاهى و خواست خداوندى است؛ چه پیش از شهادت و چه بعد از آن، امام را به عنوان فردى شورشى و طغیانگر بر ضد حاکمان مشروع معرفى مى‏کردند؛ عید اعلام کردن و جشن گرفتن روز عاشورا.

نمونه‏اى از تحریفات تاریخ‏نگاران عثمانى و اموى عبارت‏اند از: امام فردى جنگ‏طلب، خشونت خواه، خون‏ریز و تندزبان بود؛ امام دنیاخواه و حکومت‏طلب بود؛ درخواست ملاقات و بیعت امام حسین با یزید؛ تبرئه یزید از قتل امام حسین و مقصر جلوه دادن عبیداللّه‏ بن زیاد.

7. تعصب‏هاى بى‏جا و جمود فکرى: مانند تعصب در نقل‏هاى تاریخى حوادث کربلا. جزم‏اندیشى بر یک اعتقاد بى‏مبنا و تعصب به اجراى شیوه خاصى از عزادارى‏ها.

8. تمسک به روایات تسامح در ادله سنن: برخى‏ها براى توجیه نقل اخبار بى‏اعتبار و ضعیف در باب حوادث و مصائب و خصایل، به این مسئله تمسک مى‏کنند؛ درحالى‏که این نظریه نادرست است؛ زیرا: این مسئله تسامح در ادله سنن، در جایى است که روایتى ضعیف در کتاب‏هاى قدما و نزدیک به عصر ائمه: وجود داشته باشد، نه مسائل جدیدالاحداث؛ این مسئله به حوزه ثواب و عقاب داشتن عملى مربوط است و معلوم نیست که بتوان آن‏را به دیگر حوزه‏ها، چون نقل وقایع تاریخى سرایت داد؛ این مسئله مربوط به اخبار ضعیف است، نه اخبار موهون که موجب خدشه‏دار شدن مقام ائمه و مذهب مى‏شود؛ در اصل بسیارى از مصیبت‏هاى مشهور در زبان مداحان و روضه‏خوان‏ها، حتى به نقل ضعیف هم در کتاب‏هاى سیره و اصحاب مناقب نیامده است.

9. جمود تاریخى و گویا نشدن تاریخ.

10. سهل‏انگارى و تسامح منفى در به کارگیرى روش‏ها.

11. هراس نخبگان از عوام یا عوام‏زدگى آنان.

12. تبدیل عزادارى به عادت.

13. آمیخته شدن فرهنگ‏هاى قومى و سرزمینى با عزادارى.

14. ضعف دانش و بینش عمومى.

نویسنده در بخش دیگرى از نوشته خود به آسیب‏هاى عزادارى در زمان حاضر مى‏پردازد: رواج دوباره برخى غلوها و خرافه‏ها؛ ترویج دگرباره ناهنجارى‏هایى مانند قمه‏زنى و زمین‏بوسى؛ چیرگى سلیقه‏هاى شخصى و رواج زبان‏حال‏هاى بى‏ریشه و مبتذل؛ رواج سبک‏ها و اشعار غنایى ناهمخوان، مبتذل و تقلیدى؛ رواج شیوه‏هاى ناموجه سینه‏زنى و زنجیرزنى؛ برترى شکل عزادارى‏ها بر محتوا و حقیقت آن؛ گسترش نامتناسب حضور موسیقى در مراسم سنتى عزادارى و سوء استفاده گروهى و جناحى و سیاسى.

ایشان در ادامه مباحث خود، عوامل و زمینه‏هاى ایجاد آسیب‏هاى جدید را این‏گونه برمى‏شمرد:

1. ورود فرهنگ مدرنیته به اجزاى جامعه از جمله عزادارى‏ها: مراسم عزادارى که خود یکى از نهادهاى فرهنگى و اجتماعى سنت است، در طول زمان از کنش‏هاى مستقیم و غیرمستقیم نهادهاى مدرن مصون نمانده است. ازاین‏رو، دگرگونى‏هایى را هم در شکل و هم در محتوا به خود دیده است. از جهت محتوایى، مدرنیته دو تأثیر بر جریان عزادارى و مداحى گزارده است: از یک سو، عدم اقناع قشر تحصیل‏کرده از مطالب مطرح شده و از سوى دیگر، مصرفى کردن، بى‏حوصلگى و تمایل به فشرده شدن مطالب و عدم تکافوى عزادارى سنتى در پاسخ به احساسات جوانان مدرن به ویژه کمترتحصیل‏کرده.

2ـ دورى از عالمان دینى و روحانیت: بى‏گمان هر چه جامعه، ارتباط کم‏ترى با عالمان دینى که آبشخور اصلى ترویج مفاهیم و اعتقادات دینى‏اند، داشته باشند، به همان میزان از آموزه‏هاى دینى فاصله مى‏گیرند و باعث رشد آسیب‏هاى عزادارى مى‏شود.

*حضرت آیت الله مکارم شیرازی: بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می  کند خودداری کنند. (makaremshirazi.org ، کلمه قمه زنى)

*حضرت آیت الله تبریزى: عزادارى خامس آل عبا از مهم‏ترین شعائر دینى و رمز بقاى تشیع مى‏باشد؛ولى بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایى که موجب وهن مذهب و سوء استفاده دشمنان اسلام و اهل بیت(ع) مى‏شود، اجتناب کنند. (استفتاءات، س2003 و 2012 و 2014)  

*حضرت آیت الله حسین نوری همدانی:  مکتب سالار شهیدان حضرت ابی عبد الله علیه السلام، مکتب امر به معروف و نهی از منکر و چشمه جوشان ارزشهای اسلامی است و تاریخ خونبار عاشورا همیشه با آفریدن حماسه ها و موج ها و با به حرکت در آوردن احساسات و عواطف، الهام بخش کلیه نهضت ها و قیام هایی که علیه ظالمان و جباران روزگار صورت گرفته، بوده است... این خاطره به جوش آورنده  خونهایی است که در دل علاقه مندان این مکتب موج می زند. مخصوصا در جهان کنونی که دشمنان اسلام از اسلام سیلی خورده و منافع نامشروع خود را از دست رفته می بینند، در فکر انتقام گرفتن از اسلام ناب محمدی هستند، لذا لازم است (شیعیان) با مراسم عزاداری کار زینبی بکنند یعنی با منطق اسلام توام و از هرگونه حرکتی که این دین مقدس را بی منطق قلمداد نماید، منزه باشد و عزاداران محترم و متعهد  به جای اینکه قمه را فرق خود بکوبند در فکر آن باشند، قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان می باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنان را به مخاطره می اندازند، بکوبند. (نورى، استفتاءات، ج 2، س 597.) دستخط ایشان:

در گذشته چون در دید برخى‏غیر مسلمانان تاثیر سوء داشت،برخى علما به حرمت زنجیر زدن و قمه زدن و خون ازسر و پشت‏خویش جارى کردن فتوا دادند.در مقابل آنان نیز علماى دیگرى در پاسخ به‏استفتاهاى مردم، حکم به جواز دادند.این مساله،بارها در گذشته منشا کشمکشهاى‏مذهبى گشته است.از جمله آیة الله سید ابو الحسن اصفهانى فتوا به حرمت داد و کسی از او انتقاد کرد و این مساله به مطبوعات و مجلات آن روزگار کشیده شد ⁽¹⁾ واز آن پس بازار استفتاء و افتاء داغ شد و مجموعه‏هایى نیز که حاوى این نظرات فقهى بود،منتشر گردید.نظیر آن سبت‏به قمه زنى هم در تاریخ معاصر وجود دارد.

پى‏نوشت: 1-موسوعة العتبات المقدسه،ج 8،ص 378(پاورقى).

منبع: فرهنگ عاشورا صفحه 198 جواد محدثى

ج ـ در وضع موجود قمه نزنند و شبیه خوانی اگر مشتمل بر محرمات و موجب وهن مذهب نباشد مانع ندارد اگر چه روضه خوانی بهتر است و عزاداری برای سید مظلومان از افضل قربات است.  دستخط مبارک حضرت امام:

حضرت امام خمینی‌(ره):

در شرایط و اوضاع کنونی از قمه زدن خودداری شود و عزاداری و سینه زدن مانعی ندارد.

حضرت آیت الله خامنه‌ای:

قمه زنی علاوه بر اینکه عرفاً از مظاهر حزن و اندوه شمرده نمی‌شود و در زمان ائمه(ع) و پس از آن نیز سابقه ندارد و تأییدی از ائمه معصومین(ع) نیز در مورد آن نشده است، در حال حاظر وهن مذهب شمرده می‌شود و جایز نیست.

حضرت آیت الله اراکی:

دستور ولی امر مسلمین مبنی بر جلوگیری از اعمال خرافی در عزاداری محرم لازم الاطاعه است.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی:

بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می‌گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می‌کند خودداری کنند.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:

قمه زدن در این شرایط که توجیه عقلایی برای مخالفان اسلام ندارد دارای نقش منفی است به این جهت لازم است شیعیان معتقد به مکتب امام حسین(ع) از آن خودداری کنند.

محمد فاضل:

در این شرایط مسئله قمه ردن نه تنها نقش الگویی ندارد، بلکه به علت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچگونه توجیهی، نتیجه سوء  بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است شیعیان علاقه‌مند به مکتب امام حسین(ع) از آن خودداری نمایند.

علی مشکینی:

اعمال فوق مورد نهی مقام معظم ولایت امر مسلمین قرار گرفته و حکم معظم‌له واجب الاتباع است.

حسین نوری همدانی:

عزاداران محترم و متعهد  به جای اینکه قمه را فرق خود بکوبند در فکر آن باشند، قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان می‌‌باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنان را به مخاطره می‌اندازند، بکوبند.

آیت الله جوادی آملی:

چیزی که مایه وهن اسلام و پایه هتک حرمت عزاداری است جایز نیست، انتظار می‌رود از قمه‌زنی و مانند آن پرهیز شود.

اسماعیل صالحی مازندرانی:

برادران ایمانی می‌دانند که قمه را باید بر فرق قمه کشان خائن و قدّاره بندان جانی زد.

حسین راستی کاشانی:

بر همه مؤمنین واجب است از اینگونه امور اجتناب نمایند و با پیروی از رهبری و وحدت کلمه، دشمنان اسلام را از آسیب رساندن به اسلام و مسلمین مأیوس گردانند.

محمد ابراهیم جناتی:

از انجام این کارهای ناشایست، وهن‌آور، نسنجیده و خرافی که در مبانی فقهی و پایه‌های شناخت احکام شرعی ریشه ندارد و موجب لکه‌دار شدن چهره برجسته و درخشان دین و تشیع است، پرهیز شود.

محمد مؤمن:

اطاعت احکام ولی فقیه واجب است.

احمد آذری قمی:

سرپیچی از اطاعت مقام معظم رهبری،گناه کبیره و موجب ضعف حکومت مقدس اسلامی است و به نذرهایی که قبلاً انجام گرفته وفا واجب نیست ، بلکه حرام است.

ابراهیم امینی:

با توجه به اینکه مشروعیت امور فوق به اثبات نرسیده و در شرایط کنونی موجب وهن مذهب شیعه می‌شود، اجتناب از آن بر عزاداران امام حسین(ع) لازم است.

سید محمد ابطحی:

از کارهایی که موجب وهن مذهب است بایذد اجتناب شود و آنچه که ولی فقیه دستور دادند واجب الاتباع می‌باشد.

مهدی حسینی روحانی:

ولی امر مسلمین از این امر نهی فرموده‌اند و اطاعت معظم‌له واجب است.

سید حسن طاهری:

موارد فوق را معظم‌له نهی فرموده‌اند بنابراین باید اجتناب شود.

سید جعفر کریمی:

پرداختن بدینگونه امور به بهانه عزاداری شرعاً حرام است و مخالفت حکم ولی امر مسلمین در این باره مخالفت با امام زمان(عج) است.

حسین مظاهری:

چون مقام معظم رهبری فرموده‌اند که در عزاداری‌ها قفل و قمه زدن و مانند اینها نباشد، پیروی از امر ایشان برهمه واجب است.

سید محسن خرازی:

در موارد فوق الذکر اطاعت و پیروی از ولی فقیه و حاکم اسلامی لازم و واجب است.

عباس محفوظی:

از آنچه که موجب وهن است باید پرهیز شود و اطاعت ولی امر مسلمین لازم است.

محسن حرم پناهی:

اطاعت از احکام ولی فقیه واجب است.

محمد یزدی:

اطاعت از حکم ولی امر مسلمین بر همه لازم است و تخلف آن معصیت و گناه و متخلف معاقب خواهد بود.

حسن تهرانی:

اطاعت از حکم مقام معظم رهبری لازم الامتثال است.

شاید باور نکنید  تاریخ جعل وگسترش قمه زنی در میان شیعیان توسط استعمارگران

تا حدود قرن هیجدهم سه امپراطوری بزرگ دنیا، هند و ایران و عثمانی مسلمان بودند که بر تمام جهان متمدن آن روز، حکومت های مرفه و مقتدری پدید آورده بودند. اسپانیا و فرانسه و هلند وانگلیس به رهبری زرسالاران یهودی و مسیحیان صلیبی، به فکر افتادند که مقاومت مسلمین را بشکنند. انگلیسی های تازه به دوران رسیده، برای رسیدن به این هدف چاره هایی جستند؛ از جمله: در هند و ایران، هسته اصلی مقاومت را شیعیان تشکیل می دادند. اینان از شیعیان هندوستان شروع کردندکه از مرکز تشیع و مرجعیت نجف به دور بودند. انگلیسی ها از جهل و سادگی شیعه و عشق زیاد آنان به امام حسین(ع)سوء استفاده نمودند و قمه و شمشیرزنی بر پیشانی را جعل کرده و به آنان آموختند... متاسفانه برخی شیعیان هند، این بدعت را بدون مجوز علما و نواب امام زمان(عجل الله فرجه)پذیرفتند!

...وکوبیدن شمشیر بر سر و پیشانی در سوگ سیدالشهدا(علیه السلام) در روز عاشورا، توسط استعمار انگلیس، از هند به ایران و عراق رخنه نمود. تاگذشته های نه چندان دور، سفارت بریتانیا در تهران و بغداد هم، هیئت های عزاداری را که به آن صورت انزجارآور و زشت در کوچه و خیابان ها ظاهر می شدند، تأمین مالی می نمود و اینچنین این بدعت خرافی فراگیر شد. اما علمای بیدار مسلمان که همیشسه حافظ این دین مبین بوده اند از ابتدا، موضع گیری هایی علیه این بدعت خطرناک داشته اند.

 غرض از سیاست استعماری انگلیس از کمک به رشد این مراسم زشت، اعطای دلیلی معقول برای استعمارش بود. استعمار انگلیس می خواست ثابت کند که مردمان مستعمره هند و کشورهای اسلامی دیگر که به آن صورت وحشیانه در خیابان ها ظاهر می شوند، احتیاج به ولی و قیمی دارند که آنان را از جهل و توحش موجود برهاند. در نتیجه عکس و تصاویر دسته های عزادار که در روز عاشورابه زنجیر به پشت خود نواخته و باشمشیر و قمه برسر خود می کوفتند وخون هایی که در نتیجه این جریانات جاری می شد، در روزنامه های بریتانیا واروپا به چاپ می رسید ...و هنوزهم سایت ها و وبلاگها ونشریات ضد اسلامی و ضدشیعی با تصاویر این مراسم خرافی، علیه اسلام، تبلیغات شدیدی می کنند. سیاستمداران استعمارگر در نتیجه این تصویرها، استعمارِ این کشورها را به عنوان واجبی انسانی اعلام می کردند که می تواند مردم آن کشورها را از جهل و توحش رهانیده و به جاده تمدن و پیشرفت رهنمون سازد. هنگامی که یاسین هاشمی، نخست وزیر عراق در عهد استعمار انگلیس برای گفتگو جهت پایان دادن استعمار، به لندن رفت. انگلیسی ها به او گفتند: ما به خاطر کمک به مردم عراق به آنجا آمده ایم، تا آنان را از توحش و حماقت خارج ساخته و مزه سعادت را به آنان بچشانیم! و البته نخست وزیر عراق در برابر فیلمی مستند از مراسم  مهیب و نفرت آور شمشیر کوبی و قمه زنی مردم عزادار نجف، کربلا و کاظمین، حرفی برای دفاع از شیعیان نداشت! 

به اعتقاد بنده، مجالس عزاداری حسینی باید از سه ویژگی برخوردار باشد:
اوّلین ویژگی باید این باشد که چنین مجالسی، محبّت به اهل بیت علیهم‏السّلام را زیاد کنند. چون رابطه عاطفی، یک رابطه بسیار ذی‏قیمت است. شما، روحانیون، باید کاری کنید که محبّت شرکت‏کنندگان در مجالس مذکور، روزبه‏روز نسبت به حسین‏بن‏علی علیه‏السّلام، خاندان پیغمبر و مناشی‏ء معرفت الهی، بیشتر شود. اگر شما خدای ناکرده، در مجالس مذکور وضعی را به‏وجود آورید که مستمع یا فرد بیرون از آن فضا، از لحاظ عاطفی به اهل‏بیت علیهم‏السلام نزدیک نشد، بلکه احساس دوری و بیزاری کرد، نه فقط چنین مجالسی فاقد یکی از بزرگترین فواید خود شده، بلکه به یک معنا، مضّر هم بوده است. حال شما که مؤسّس یا گوینده چنین مجالسی هستید، ببینید چه کاری می‏توانید بکنید که عواطف مردم، براثر حضور در این مجالس، نسبت به حسین‏بن‏علی علیه‏السّلام و اهل بیت پیغمبر علیهم افضل صلواة الله روزبه‏روز بیشتر شود.
دومین ویژگی‏ای که باید در این مجالس به وجود آید، این است که مردم نسبت به اصل حادثه عاشورا، معرفت روشنتر و واضحتری پیدا کنند. این‏طور نباشد که ما در مجلس حسین‏بن‏علی علیه‏السّلام، به منبر برویم یا سخنرانی کنیم، اما موضوع سخنرانی، حضّار آن مجلس، اعم از جوان و غیرجوان و زن و مردِ اهل فکر و تأمّل را - که امروز در جامعه ما بسیارند و این از برکات انقلاب است - به این فکر فرو ببرد که «ما به این مجلس آمدیم و گریه‏ای هم کردیم؛ اما برای چه؟ قضیه چه بود؟ چرا باید برای امام حسین علیه‏السلام گریه‏کرد؟ اصلاً چرا امام حسین علیه‏السلام به کربلا آمد و عاشورا را به وجود آورد؟» بنابراین، به عنوان منبری یا سخنران، باید به موضوعاتی بپردازید که جوابگوی چنین سؤالاتی باشد. باید نسبت به اصلِ حادثه عاشورا معرفتی در افراد به‏وجود آید. اگر در روضه‏خوانی و سخنرانی یا سایرِ مطالبِ بیان شده از طرف شما، نکته‏ای روشنگر یا حداقل اشاره‏ای به این معنا نباشد، یک رکن از آن سه رکنی که عرض شد، کم و ناقص خواهد بود. یعنی ممکن است مجلس مذکور، فایده لازم را ندهد و ممکن هم هست خدای ناکرده در بعضی از فروض، ضرر هم بکنیم.
سومین ویژگی لازم در این مجالس، افزایش ایمان و معرفت دینی در مردم است. در چنین مجالسی باید از دین، نکاتی عنوان شود که موجب ایمان و معرفتِ بیشتر در مستمع ومخاطب گردد. یعنی سخنرانان و منبریها، یک موعظه درست، یک حدیث صحیح، بخشی از تاریخ آموزنده درست، تفسیرِ آیه‏ای از قرآن یا مطلبی از یک عالم و دانشمندِ بزرگ اسلامی را در بیانات خود بگنجانند و به سمع شرکت‏کنندگان در این مجالس برسانند. این‏طور نباشد که وقتی بالای منبر می‏رویم، یک مقدار لفّاظی کنیم و حرف بزنیم و اگر احیاناً مطلبی هم ذکر می‏کنیم، مطلب سستی باشد که نه فقط ایمانها را زیاد نمی‏کند، بلکه به تضعیف ایمانِ مستمعین می‏پردازد. اگر این‏طور هم شد، ما از جلسات مذکور به فواید و مقاصدِ موردِ نظر نرسیده‏ایم.
امروز عمومِ جوانان کشور - از دختر و پسر گرفته تا زن و مرد، و حتی غیرجوانان - ذهنشان باز است. اگر دیروز - قبل از انقلاب - جوانان دانشجو از این ویژگی برخوردار بودند، امروز مخصوص آنها نیست و همه، مسائل را با چشم بصیرت و با استبصار نگاه می‏کنند و می‏خواهند بفهمند. یک بخشِ مهم از حادثه فرهنگی در جامعه امروز ما این است که اینها در معرض شبهات قرار می‏گیرند. یعنی دشمنان شبهه القا می‏کنند. دشمنان هم نه؛ منکرینِ فکرِ من و شما به القای شبهه می‏پردازند. مگر می‏شود گفت هرکس فکر ما را قبول ندارد، لال شود، حرف نزند، و هیچ شبهه‏ای القا نکند؟ مگر می‏شود این‏طور گفت؟ به هرحال حرف می‏زنند، مطلب می‏پراکنند، به ایجاد تردید می‏پردازند و شبهات درست می‏کنند. مهم این است که مطلبی که شما می‏گویید، برطرف کننده شبهه باشد و آن را زیاد نکند.
بعضی از افراد، بدون توجه به این مسؤولیت مهم، به بالای منبر می‏روند و حرفی می‏زنند که نه فقط گره‏ای از ذهن مستمع باز نمی‏کند که گره‏هایی هم به ذهن او می‏افزاید. اگر چنین اتّفاقی افتاد و ما در بالای منبر حرفی زدیم که ده نفر جوان، پنج نفر جوان، یا حتی یک نفر جوان، در امر دین دچار تردید شد و بعد از پای سخنرانی ما برخاست و رفت و ما هم او را نشناختیم، بعداً چگونه می‏شود جبران کرد؟ آیا اصلاً قابل جبران است؟ آیا خدا از ما خواهد گذشت؟ قضیّه مشکل است.
در مجالس عزاداری ماه محرّم، این سه ویژگی باید وجود داشته باشد: 1. عاطفه را نسبت به حسین‏بن‏علی و خاندان پیغمبر، علیهم‏صلواةالله، بیشتر کند. (علقه و رابطه و پیوند عاطفی را باید مستحکم‏تر سازد.) 2. نسبت به حادثه عاشورا، باید دیدِ روشن و واضحی به مستمع بدهد. 3. نسبت به معارف دین، هم ایجاد معرفت و هم ایجاد ایمان - ولو به نحو کمی - کند. نمی‏گوییم همه منبرها باید برخوردار از همه این خصوصیات باشند و به همه موضوعات بپردازند؛ نه. شما اگر یک حدیثِ صحیح از کتابی معتبر را نقل و همان را معنا کنید، کفایت می‏کند. برخی منبریها، بعضی اوقات یک حدیث را آن‏قدر شاخ و برگ می‏دهند که معنای اصلی‏اش از بین می‏رود. اگر شما یک حدیثِ صحیح را برای مستمع خود درست معنا کنید، ممکن است بخشِ مهمّی از آنچه را که ما می‏خواهیم داشته باشد. وقتی شما از روی یک تعبیر معتبر، راجع به یک آیه قرآنْ فکر و مطالعه کنید؛ به تنقیح آن بپردازید و برای مستمع بیان نمایید، مقصود حاصل است. اگر برای ذکر مصیبت، کتاب «نَفَس المهمومِ» مرحوم «محدّث قمی» را باز کنیدو از رو بخوانید، برای مستمع گریه‏آور است و همان عواطفِ جوشان را به‏وجود می‏آورد. چه لزومی دارد که ما به خیال خودمان، برای مجلس‏آرایی کاری کنیم که اصل مجلس عزا از فلسفه واقعی‏اش دور بماند؟!....

بیانات مقام معظم رهبرى‏در جمع روحانیون استان «کهگیلویه و بویر احمد» در آستانه ماه محرّم‏ 17/3/1373